1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου

Δημήτρης Ιωαν. Βασιλείου
«1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου»
(Μέμφις, Αθήνα 2021)
Κείμενο της Κατερίνας Παναγιωτοπούλου

Το βιβλίο του Δημήτρη Ιωαν. Βασιλείου, «1821-1822, Τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου», αποτίει φόρο τιμής στους αγωνιστές της εθνεγερσίας των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους και ειδικότερα στους πρωτοστάτες της εξέγερσης στην Στερεά Ελλάδα.
Αναλύει την μεθόδευση εξάπλωσής της, στο πλαίσιο της γενίκευσης της Επανάστασης, και τον αγώνα αυτών των ανθρώπων, που κατάφεραν να υλοποιήσουν ένα όνειρο τετρακοσίων χρόνων. Είναι αφιερωμένο στον Ιωάννη Ευστ. Πανουργιά (1897-1990), διαπρεπές μέλος της τοπικής κοινωνίας, στέλεχος της αυτοδιοίκησης της κωμοπόλεως της Αμφίκλειας, με πλούσια θρησκευτική, κοινωνική και επαγγελματική δράση τόσο στην πόλη του όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Μέγα λάτρη της παράδοσης και πολλάκις βραβευμένο για τα γεωργικά του προϊόντα στην Έκθεση της Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται για μακρόχρονη εργασία βασισμένη στην ενδελεχή έρευνα των ιστορικών γεγονότων της πρώιμης εποχής της Εθνεγερσίας. Ο συγγραφέας ανατρέχει σε γραπτές καταθέσεις των πρωτεργατών της επανάστασης αλλά και στις αναφορές των μετέπειτα ιστορικών, οι οποίοι ασχολήθηκαν με αυτή την ιστορικά ηρωική περίοδο. Στοιχειοθετεί την έρευνά του πάντα με άξονα την περιοχή της στερεάς Ελλάδας και ειδικά του Δαδιού (μετονομασία της Αμφίκλειας κατά την εποχή της τουρκοκρατίας). Από το βιβλίο αλιεύουμε στοιχεία για τις ρίζες της ονομασίας Αμφίκλεια μέσα από τις αναφορές τού Habbo Gerhard Logging, Γερμανού αρχαιολόγου και ιστορικού της τέχνης, ο οποίος αναφέρει (σελ. 13): «Το όνομα Αμφίκαια προέρχεται από μία φωτιά (σύμφωνα με τον μύθο μια πυρά έκαιγε από όλες τις μεριές) και είναι παράξενο που το σύγχρονο όνομα Δαδί χαρακτηρίζει σ’ όλη την Ελλάδα το ξύλο, που χρειάζεται για το άναμμα της φωτιάς».

Η έρευνα του Βασιλείου εστιάζεται στη δράση των κατοίκων της κωμόπολης της Αμφίκλειας και της γύρω περιοχής, η οποία περιήλθε στα χέρια των Οθωμανών τον Μάιο του 1456. Παραθέτει στοιχεία της ιστορίας της μέσα στον χρόνο, όπως από το βιβλίο «Ιστορική Γεωγραφία της αρχαίας, μεσαιωνικής και νέας Ελλάδος» (1878), του Γεωργίου Π. Κρέμου, συγγραφέα, ερευνητή, ιστορικού και υφηγητή του Πανεπιστημίου των Αθηνών: «[η Αμφίκλεια] Ενεπρήσθη και αύτη επί Ξέρξου. Ανεκτίσθη και αύθις, κατηδαφίσθη επί Φωκικού Πολέμου συνάμα μετά της Λίλαιας υπό Φιλίππου. Πόλις περιτετειχισμένη μετ’ ακροπόλεως εφ’ υψηλού λόφου. Εν τοιαύτη ετελούντο όργια εις Διόνυσον, ου το μεν άδυτον ήν αθέατον, άγαλμα δ’ ουδαμού ήν. Ο δε Διόνυσος ήν τοις Αμφικλειεύσι μάντις τε και ιατρός αγγέλων τα ιάσεις δι’ ονειράτων, ο δε ιερεύς έδιδε τους χρησμούς του θεού. Επυρπολήθη δε και η Αμφίκλεια επί Ξέρξου» (σελ. 14).
Βάσει των ιστορικών στοιχείων, που μας μεταφέρονται από την έρευνα του συγγραφέα, οι κάτοικοι κωμόπολης εντάσσονται στους πρωτεργάτες της Επανάστασης του 1821. Στο βιβλίο περιγράφεται η συνεργασία τους με τους οπλαρχηγούς και ο σιωπηρός αγώνας τους, για την προετοιμασία της εξέγερσης. Την 31η Μαρτίου του 1821 ο οπλαρχηγός Ιωάννης Δυοβουνιώτης, αδελφός της συζύγου του Δαδιώτη Δημητρίου Κυριαζή, ύψωσε τη σημαία της Επαναστάσεως στην Χορευταριά, γνωστή πλατεία της κωμοπόλεως, έχοντας συμπαραστάτες τούς τρεις ανιψιούς του, Ιωάννη, Γεώργιο και Κωνσταντίνο Κυριαζή (γιους της αδελφής του και του Δημητρίου Κυριαζή), καθώς και πολλούς άλλους Δαδιώτες αγωνιστές (στο τέλος του πονήματος παρατίθεται κατάλογος με τα ονόματά τους).

Ο Βασιλείου επιμελείται πληροφορίες από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, εργασίες, πονήματα, ιστορικές μελέτες αλλά και γραφές αυτοπτών μαρτύρων, οπλαρχηγών και αγωνιστών όπως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Ο τελευταίος μάλιστα, τα δύο πρώτα χρόνια της Επανάστασης, είχε καταστήσει το Δαδί κέντρο των δράσεών του στην Ανατολική Χέρσο Ελλάδα· η πληροφορία τεκμαίρεται από επιστολές και μαρτυρίες αυτοπτών και ιστορικών του 19ου αιώνα. Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η «περιώνυμη μάχη, που διεξήχθη την 1η Νοεμβρίου του 1822, δυτικά της κωμοπόλεως του Δαδίου, για την οποία αναφέρονται στα απομνημονεύματά τους οι: Πολύκαρπος (Κάρπος) Παπαδόπουλος (οπλαρχηγός του Ανδρούτσου, αγωνιστής και ιστορικός), Αντώνιος Γεωργαντάς (Γραμματικός του Ανδρούτσου), στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης καθώς και ιστορικοί όπως ο Σπυρίδων Τρικούπης, στο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», ο Γουσταύος Φρ. Χέρτσβεργ, στο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», ο Διονύσιος Κόκκινος, στο έργο του «Η Ελληνική Επανάσταση» κ.ά..

Η αφήγηση δομείται σε πέντε ενότητες. Ο συγγραφέας επιμελείται με ενδιαφέρον τη συλλογή των ιστορικών στοιχείων επιδεικνύοντας ιδιαίτερη προσοχή και τον προσήκοντα σεβασμό προς την ιστορία και τον αναγνώστη. Στην πρώτη ενότητα γίνεται ανασκόπηση στις αναφορές των ιστορικών στοιχείων για την Αμφίκλεια, ξεκινώντας από τον Ηρόδοτο («Ιστορία»), περνώντας στον Στράβωνα («Γεωγραφικά») και στον Παυσανία («Φωκικά»). Στη συνέχεια η αφήγηση εστιάζεται στους σημαντικούς περιηγητές, οι οποίοι επισκέφτηκαν την πόλη στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν από την επανάσταση του 1821 και έγραψαν γι’ αυτήν όπως οι Άγγλοι: William Martin Leake (γνωστός Βρετανός ιστορικός, 1805), Edward Clarke (1801), Edward Dodwell (1805), William Gell (αρχαιολόγος), Francois Rouqueville (Γάλλος ιατρός, διπλωμάτης, ιστορικός συγγραφέας, ακαδημαϊκός, 1814)· καθώς και μετά την Επανάσταση του 1821όπως οι: Sir James George Frazer (Σκοτσέζος ανθρωπολόγος και συγγραφέας), Edward Dodwell και Simone Pomardi (Ιρλανδός αρχαιολόγος και Ιταλός ζωγράφος, το 1801), οι οποίοι επισκέφτηκαν την Ελλάδα για να εξερευνήσουν τις αρχαιότητες και να συγκρίνουν το παρελθόν της με το (τότε) παρόν, Habbo Gerhard Logging (Γερμανός αρχαιολόγος και ιστορικός της τέχνης) και πολλοί ακόμα μέχρι τον Γάλλο πολιτικό ηγέτη Georges Benjamin Clemenceau, ο οποίος μεταξύ των άλλων πόλεων της Ελλάδος επισκέφτηκε και το Δαδί το 1896 και έγραψε τις εντυπώσεις του στην εφημερίδα Le Journal. Στοιχεία για την Αμφίκλεια και την ιστορία της αναφέρουν στα έργα τους και οι Έλληνες Δανιήλ (Δημήτριος) Φιλιππίδης (κληρικός, λόγιος, ιστορικός) και Γρηγόριος Κωνσταντάς (ιεροδιάκονος, λόγιος και διδάσκαλος, έγραψε με τον Δανιήλ Φιλιππίδη την «Νεοτερική Γεωγραφία», Βιένη, 1791).

Στη δεύτερη και την τρίτη ενότητα εξιστορούνται τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα των δύο πρώτων ετών της Επανάστασης του 1821, στην ευρύτερη περιοχή της Αμφίκλειας (Δαδί). Το έργο αντλεί στοιχεία από συγγραφείς που προαναφέρθηκαν καθώς και από τους: Γεώργιο Π. Κρέμο, (ερευνητή, ιστορικό, έγραψε την «Ιστορική Γεωγραφία», 1878 και την «Νεωτάτη Γενική Ιστορία», 1890), Αναστάσιο Γούδα («Βίοι Παράλληλοι», τ.Η΄, Αθήνα, 1876) καθώς και από τον πρώην Πρωθυπουργό της Ελλάδος Αθανάσιο Ευταξία, ο οποίος καταγόταν από την Αμφίκλεια αλλά και πολλούς ακόμα νεότερους ιστορικούς και συγγραφείς όπως οι: Τάκης Λάππας («Ρουμελιώτες στην Επανάσταση», 1944 και «Νεκρολογίες Αγωνιστών», 1960), Χρήστος Ενισλείδης («Η Αμφίκλεια», 1938,1978), Κυριάκος Σιμόπουλος («Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1800-1810» 1975), Δημήτριος Τσιτσιπής («Δαδί δείγμα Ρούμελης», 1981), Ιωάννης Σκορδάς («Αμφίκλεια-Δαδί Ιστορικά Θέματα», 2013, «Βιομηχανίες-Βιοτεχνίες Δαδιού», 2014, «Αμφίκλεια – Δαδί, Θέματα Αρχαίας και Νεότερης Ιστορίας», 2016, «Ιστορικές οικογένειες του Δαδιού», 2018 κ.α.), Πρωτοπρεσβύτερος Διομήδης Παναγιωτόπουλος («Οι Ιεροί Ναοί Αμφίκλειας και Δαδιώτες Κληρικοί», 2007) και πολλοί άλλοι. Στην τέταρτη ενότητα αναφέρονται οι Εθνικές Συνελεύσεις και η προσπάθεια συγκροτήσεως Ελληνικού Κράτους. Στην πέμπτη ενότητα δίνονται πληροφορίες για τους Δαδιώτες αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, πληροφορίες που αντλούνται επίσης από τα έργα ιστορικών ή είναι καταγεγραμμένες σε επίσημα έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Η συντονισμένη αυτή προσπάθεια του συγγραφέα είναι ιδιαίτερα σημαντική καθόσον αποτιμώνται τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας κατά τα πρώτα χρόνια της Εθνεγερσίας των Ελλήνων μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς στους Τούρκους. Επίσης, έχει μεγάλη σημασία για τον τόπο γιατί αποτίει φόρο τιμής στο έργο των αγωνιστών, που κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή της Αμφίκλειας. Για του λόγου το αληθές χρησιμοποιείται και η αλληλογραφία μεταξύ αγωνιστών και σημαντικών πολιτικών και κοινωνικών προσωπικοτήτων και φορέων της περιοχής οι οποίοι έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην αρχή της επανάστασης του 1821, στην εξέλιξη της πορεία της και στην μετέπειτα ελευθερία της χώρας μας από τον Τουρκικό ζυγό.

Η ιστορική αφήγηση γίνεται σε γλώσσα απλή και κατανοητή στον αναγνώστη χωρίς να αποποιείται τον δοκιμιακό της χαρακτήρα. Θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί ως ένα ιστορικό βοήθημα μελέτης και χρησιμοποιηθεί στα σχολεία για τη διδαχή των ιστορικών γεγονότων εκείνης της περιόδου. Μία σημαντική προσπάθεια για τον τόπο μας και την ιστορία του.
***
Ο Δημήτρης Ιωαν. Βασιλείου γεννήθηκε το 1957 στην Ελάτεια Λοκρίδος, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του, και από το 1989 διαμένει στο Δαδί. Είναι νυμφευμένος με την Δαδιώτισσα Ευγενία Πανουργιά και έχουν δύο γιους. Δίδαξε σε διάφορες μονάδες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (1984-2018) και διετέλεσε διευθυντής στο Γενικό Λύκειο Αμφίκλειας (2007-2017). Από το διορισμό του στην εκπαίδευση έως και το 2006 συμμετείχε ενεργά στα συνδικαλιστικά δρώμενα. Διετέλεσε μάλιστα και μέλος του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Φθιώτιδος (1992 -1993). Συμμετείχε ενεργά στον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Αμφίκλειας (2001-10). Στις δημοτικές εκλογές του 2019 εξελέγη σύμβουλος της Κοινότητας Αμφίκλειας. Την περίοδο 2000-2006, διετέλεσε πρόεδρος του Λαογραφικού -Χορευτικού Συλλόγου Αμφίκλειας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του κατασκευάσθηκε και λειτούργησε το «Μουσείο Άρτου», του οποίου τη μουσειολογική μελέτη εκπόνησε το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. To 2005 συμμετείχε στη συγγραφική ομάδα του βιβλίου «Ήθη και έθιμα της Αμφίκλειας – Παραδοσιακά παρασκευάσματα», του οποίου είχε και την επιμέλεια. Με την σύζυγό του έχουν συγγράψει το βιβλίο «Αθανάσιος Ευταξίας, ο πολιτικός από το Δαδί Δρυμίας», το οποίο επανεκδόθηκε το 2020. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε τοπικές εφημερίδες.  Πηγή