Αναδημοσιεύουμε ένα παλαιότερο κείμενο της κας Μαρίας Σκουρολιάκου σχετικό με τα έθιμα των Αποκριών στην Αμφίκλεια και την προέλευσή τους από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Η Αποκριά , κορυφαία έκφραση χαράς κι ανανέωσης, παρέμεινε μέσα στο χρόνο η μόνη λατρευτική ψυχαγωγική γιορτή και μεταφέρει τις εθιμικές τελετουργίες των αρχαίων κοινωνιών , κρατώντας στο βάθος αναλλοίωτο το μαγικοθρησευτικό της πυρήνα .
Τα έθιμα της Αποκριάς συνδέονται με τις Διονυσιακές λατρείες και πολλά στοιχεία παραπέμπουν σ΄αυτές παράλληλα με τις ιστορικές αναφορές , καταγραφές και συμπεράσματα ερευνητών της λαογραφίας.
Στην Αμφίκλεια μέχρι το 200π.Χ δεν ελατρεύετο άλλος θεός πλην του Διονύσου. Ως θεός της Ιατρικής ήταν στην αρχαία Οφιτεία . Ως θεός της μαντικής στην παλαιά Αμφίκαια με τον εδώ ναό ‘’όπου έκαμαν όργια άξια τω Διονύσω’’(Παυσανίας , Φωκικά ,33).
Κατά τον Ι.Ρισπέν ‘’ το μόνο Ελληνικό Μαντείο του Διονύσου το οποίο διεσώθη είναι το μαντείο της Αμφίκλειας εις Φωκίδαν ,εις τας βορείους υπωρείας του Παρνασσού .’’
‘Υπήρχε ιερόν με είσοδο μυστική για το άδυτον ‘’ είσοδος δε εις το άδυτον ουδέ εν φανερώ και άγαλμα σφίσιν ούκ έστι.(Παυσανίας ,Φωκικά.). Γάλλος φιλόσοσφος Μπουσέ –Λεκλέρ το λέει’’μικρόν ιατρείον’’(Ιστορία της Μαντικής κατά την Αρχαιότητα).
Η θέση του Μαντείου –ιατρείου συμπεραίνεται στην σημερινή τοποθεσία ‘’Κλήδονας’’, ονοματοθεσία που ήρθε αναλλοίωτη από τα παλιά και η ερμηνεία της δηλωτική (κληδών = μαντείο, λόγος μαντικός , οιωνός). Η θέση και ονομασία Κοκκινόβραχος επίσης παραπέμπει στα διονυσιακά δρώμενα με τις φωτιές που ανάβονταν ψηλά στα βουνά , απόλυτα τεκμηριωμένος τρόπος λατρείας και οι οποίες φωτιές ανάβονται χωρίς διακοπή στην Αμφίκλεια, Πανελλαδικά γνωστά ως ‘’Χέγια’’
Η κοιτίδα του μύθου υπήρξε η Βοιωτία απ΄όπου διαθόθηκε η λατρεία του θεού .Στο Κιθαιρώνα , στη Θήβα, ελατρεύετο σε δάση και βράχους με νυχτερινές πορείες . Με πυρσούς πανηγύριζαν τη γέννηση του θεού (Ρισπέν, Μυθολογία Α,478-480). Μέρος της λατρείας οι φωτιές και τα σκωπτικά διονυσιακά ως , μέχρι σήμερα. Στους Δελφούς οι γυναίκες ‘’ Θυιάδες ανέβαιναν στην κορφή του Παρνασσού για να τον χαιρετήσουν ‘’(Μεγάλη Ελλην. Εγκυκλοπαίδεια τ.Θ.σελ 408). Το χορό τούτο τελούσαν μέχρι τον Πλούταρχο οπότε έχουμε επιγραφικές μαρτυρίες .
Περιγραφή και απεικόνιση του Διονύσου υπάρχει στο έργο ‘’Συναγωγή και Εξήγησις Ιστοριών ‘’, του Αγίου Γρηγορίου , Κωδ.14,φ.311, 11ος αι. στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων (πηγή τα Αρχεία της χαμένης γνώσης του Παν.Τουλάτου , εικ. 77).
Οι Θυιάδες είχαν θυρσούς και δάδες και όργανο του χορού στον Παρνασσό ήταν το τύμπανο .
Δεν υπήρχαν στον Παρνασσό και στην Αμφίκλεια χάλκινα , κύμβαλα , κρόταλα ή κουδούνια .Ο αυλός λόγου χάριν απεικονίζεται και καταγράφεται στη Θράκη και στο Παγγαίο που ήταν ο δεύτερος σταθμός- τόπος λατρείας με τις πορείες ‘’νυχτάλια’’ και οξείς φθόγγους του αυλού . Στη Μακεδονία επίσης ήσαν τα χάλκινα και τα κουδούνια . Στοιχεία για τους μύθους στη Βοιωτία , στο Παγγαίο και στο Άργος που είναι ο τρίτος τόπος λατρείας , υπάρχουν και στη Βιβλιοθήκη του Απολλώδωρου καθώς και στις ‘’Βάκχες ‘’ του Ευριπίδη (στ.1345-1350).
Οι επίσημες αυτές αναφορές αλλά και η πραγματοποίηση των ανάλογων κατά τόπους εθίμων μέχρι σήμερα, μας υποχρεώνει να διατηρούμε κάθε παράδοση χωρίς εισαγωγή εξωτοπικών στοιχείων που εφενός δεν μας ανήκουν και αφετέρου αλλοιώνουν την συνέχεια των δρώμενων όπως μας παραδόθηκαν λαογραφικά .
Η Αμφίκλεια σφραγίζεται με το έθιμο της φωτιάς , πιστοποιώντας την παράδοσή της.Το γεγονός δε ότι διαθέτει και επίσημο Λαογραφικό πυρήνα ενεχυριάζει στη δράση του ιδιαίτερη ευθύνη για την διατήρηση των εθίμων και την προβολή του τόπου.
Παράλληλα είναι και ευθύνη όλων μας η παρέμβαση , στήριξη και επισήμανση κάθε στοιχείου που αφορά τις ρίζες μας .Για παράδειγμα οι αναμμένες δάδες ,δρώμενο που είχε γίνει τα προηγούμενα χρόνια από τα παιδιά του Δημοτικού στο Μεγάλο χέι ,σέβεται την πανάρχαια καταγραφή.
Η αρχοντιά της αρχαίας παράδοσης επιβάλλει το σεβασμό της .
Οι μύθοι εμπεριέχουν μεγάλες αλήθειες και σοφά μέχρι σήμερα , ονόματα, πρόσωπα, μνημεία , τις αποδίδουν και περνούν από θρησκεία σε θρησκεία , από φωτεινές και σκοτεινές περιόδους , από σκλαβιές και επαναστάσεις σε μια διαχρονική συνέχεια του λαού μας . Λόγος ,τραγούδια , παραστάσεις από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και μέχρι το μέλλον απηχούν το σύστημα ιδεών και αξιών για το φυσικό κόσμο και την κοινωνία και ενεργούν διπολικά .
Η Αποκριά , αυτή η αρχέγονη τελετή, μέσα από το Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία και τους ονοματικούς δεσμούς με το Χριστιανικό εορτολόγιο , αναβιώνει στο πέρασμα του χρόνου μεταφέροντας τα ανατρεπτικά της νοήματα και τη λαϊκή συνείδηση. Αποτελεί πραγματικά ένα εθιμικό ‘’μνημείο’’ για τους Λαογράφους και μια λυτρωτική όαση για το λαό.Είναι μια γιορτή ανατροπής της τάξης του κόσμου και των ορίων και ταυτόχρονα γιορτή αναγέννησης με τον πολύσημο συμβολισμό της γης ως τροφοδότριας κάθε ζωής και υπόσχεσης αιωνιότητας .
Μαρία Σκουρολιάκου
Και ένα βίντεο από το παλιό μας blog
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ευχαριστούμε για το σχόλιο σας. "blog AMFIKLIA"
Το σχόλιό σας θα δημοσιευτεί μετά από έλεγχο.
Παρακαλούμε γράφετε τα σχόλια σας με ελληνικούς χαρακτήρες.
Σχόλια με υβριστικό, συκοφαντικό, προσβλητικό ή ρατσιστικό περιεχόμενο θα διαγράφονται άμεσα.
To "blog AMFIKLIA" δεν υιοθετεί τις απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια, καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή.