Αμφίκλεια- Η ιστορία του Δημοτικού σχολείου

Παρά την σημερινή βαθιά και πολύπλευρη κρίση δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιμένουν, να ονειρεύονται, να δρουν, να οραματίζονται, να στοχάζονται, να νιώθουν συχνά την ανάγκη να ξαναγυρίσουν στο χθες.

Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια νοσταλγική σύντομη αναζήτηση στο ιστορικό παρελθόν της στοιχειώδους εκπαίδευσης στην Αμφίκλεια (Δαδί), στο γνωστό μας Δημοτικό Σχολείο από το οποίο διαχρονικά αποφοίτησαν εκατοντάδες μαθητές.

Μαθητές, που βαπτίσθηκαν στα νάματα της γνώσης, διαμόρφωσαν χαρακτήρες και πρόκοψαν στο δρόμο που ακολούθησαν.  

Συνεισέφεραν σε αυτό απλόχερα αφοσιωμένοι και φωτισμένοι δάσκαλοι, αλλά και το 

περιβάλλον της κοινωνίας της Αμφίκλειας.

Ο άγγλος περιηγητής William Leake, που στις αρχές του 19ου αιώνα (1805) επισκέφτηκε το Δαδί, μας πληροφορεί, μεταξύ των άλλων, ότι βρήκε στο χωριό: «Δύο όμορφες εκκλησίες και ένα σχολείο που έχουν τελευταία χτιστεί και υπάρχει ένα μεγάλο Μοναστήρι της Παναγίας στην πλευρά του βουνού πάνω από την πόλη. Οι κάτοικοι φαίνονται εργατικοί και πολιτισμένοι».

Την ύπαρξη σχολείου αναφέρει και ο περιηγητής Φιλιππίδης που πέρασε από το Δαδί το 1810. Τούτο πρέπει να ιδρύθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, περίοδο που το Δαδί είχε μεγάλη ανάπτυξη και ήταν πολυπληθέστερο των άλλων χωριών της Λοκρίδας (500 οικογ. μας αναφέρει ο Leake και 800 οικ. ο Φιλιππίδης, χωρίς καθόλου τουρκικό πληθυσμό).

Μετά τη μάχη του Δαδιού (1η Νοεμβρίου 1822)το Δαδί κάηκε και έπαθε μεγάλες καταστροφές. Το σχολείο προφανώς έκλεισε και πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Αθήνα, την Πελοπόννησο και αλλού.

Στην Εθνική Συνέλευση του Άργους (11 Ιουλίου 1829), ο Καποδίστριας, εκθέτοντας τα πεπραγμένα του μέχρι τότε κυβερνητικού έργου, αναφέρθηκε και στο θέμα της οργάνωσης της εκπαίδευσης τονίζοντας ότι για να υψωθεί ομαλά το οικοδόμημα της παιδείας πρέπει να τεθούν αρραγή θεμέλια και αυτά ήταν η στοιχειώδης εκπαίδευση.

Στη συνέλευση θεσπίστηκαν μέτρα για την εξασφάλιση πόρων με σκοπό τη βελτίωση του κλήρου και της παιδείας. Μετά την Άφιξη του Βασιλιά Όθωνα, η Αντιβασιλεία θεσμοθέ- τησε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που κυριάρχησε στην Ελλάδα για ένα περίπου αιώνα. Εκπονήθηκε σχέδιο για την ίδρυση «Τετράχρονων Δημοτικών Σχολείων ή Σχολείων του λαού», «Ελληνικών Σχολείων», «Γυμνασίων» και «Πανεπιστημίων», δηλαδή βαθμίδων αντιστοίχων εκείνων του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Το σχολικό έτος 1846-1847 λειτούργησε στο Δαδί ένα από τα πρώτα Δημοτικά Σχολεία της μικρής - μέχρι τη Λαμία - τότε Ελλάδας.

Το παράδοξο είναι ότι την περίοδο αυτή το κράτος αναλαμβάνει μόνο την ίδρυση και λειτουργία του «Ελληνικού Σχολείου» και του «Γυμνασίου», ενώ η ίδρυση και λειτουργία του τετράχρονου «Δημοτικού Σχολείου» αφήνεται στον «πατριωτισμό» των Δημάρχων, των Κοινοταρχών και των γονιών των μαθητών. Τη δεκαετία του 1860 λειτούργησε στο Δαδί και Δημοτικό Σχολείο κορασίδων σύμφωνα με το νόμο του 1834 (άρθρο 58).

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα το τετρατάξιο δημοτικό σχολείο λειτουργούσε κυρίως ως προπαρασκευαστικό σχολείο για τη μέση εκ- παίδευση, χωρίς ουσιαστικά αυτοτελή και ανεξάρτητο σκοπό. Η διδασκαλία γινόταν στα ισόγεια διαφόρων ευρύχωρων σπιτιών μέχρι το 1917 (σύμφωνα με τον κ. Σκορδά Ιωάννη), οπότε πρωτο λειτούργησε το νέο λιθόκτιστο κτίριο, που κατασκευάστηκε επί υπουργίας Ιωάννου Τσιριμώκου με δημόσια δαπάνη (Ενισλείδης Χρ., «Η ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ», 1938) και διέθετε έξι ευρύχωρες τάξεις.

Στο χτίσιμο βοήθησαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, σημαντική όμως βοήθεια προσέφεραν χτίστες από την Ήπειρο, που με μαεστρία και μεράκι χρησιμοποίησαν την πέτρα για να ολοκληρωθεί το έργο.

Οι μετακομίσεις του Δημοτικού Σχολείου και του Ελληνικού Σχολείου (Σχολαρχείου) – από ισόγειο, σε ισόγειο - φέρνουν στη μνήμη των παλαιοτέρων την εποχή της Ιταλογερμανικής κατοχής, που επέταξαν το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Το μάθημα γινόταν σε διάφορα ισόγεια του Δαδιού (σπίτι Σκλαβούνου, Οικονόμου, Καραμανλή κ.ά) και πολλές φορές υπαίθρια όταν οι καιρικές συνθήκες το επέτρεπαν (μαρτυρίες παλαιοτέρων).

Πολλές φορές και σε σπίτια δασκάλων της εποχής κρυφά απ’ τον κατακτητή, όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει, η κα Κλειώ Αναγνωστοπούλου για τη δασκάλα μητέρας της. Το σχολικό έτος 1940-41 διήρκησε 3 μήνες και το επόμενο 1941- 42 μόνο 20 ημέρες.

Το σχολικό έτος 1929-1930 με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δημιουργήθηκε Δημοτικό Σχολείο εξαετούς φοίτησης και Γυμνάσιο επίσης εξαετούς φοίτησης. Από το σχολικό έτος 1928-1929 και μετά, λόγω πληθώρας μαθητών, έγινε με διάταγμα του 1930 μετονομασία του 4/τάξιου Δημοτικού Αρρένων σε 1ο Μικτό Δημοτικό Αμφίκλειας και του 3/τάξιου Θηλέων σε 2ο Μικτό Δημοτικό Αμφίκλειας που λειτούργησε στο οίκημα Μπακάλη (επί ενοικίω) με κοινό προαύλιο, το δε στοιχείο διαχωρισμού των μαθητών των δυο σχολείων ήταν η νοητή κάθετη γραμμή Χορευταριά-Οδός Σταυραετού.

Με διάταγμα επίσης του 1934 το 2ο Μικτό 3/τάξιο προήχθη σε 4/τάξιο Μικτό Δημοτικό. Σύμφωνα με την κα Παπαλιάκου Δήμητρα στο βιβλίο της «Πατρώα Γη» η προσέλευση των παιδιών στο σχολείο, την εποχή που η ίδια πήγαινε στο Δημοτικό και μεταγενέστερα, γινόταν με το κτύπημα της καμπάνας της Παναγίας στις 8:00 το πρωί με οριζόμενη υπηρεσία μαθητών. Τα παιδιά της Α΄ τάξης έγραφαν σε ειδική πλάκα (το αβάκιο) με κοντύλι, αντί για τετράδιο.

Τα κορίτσια, κεντούσαν γράμματα και αριθμούς. Βιβλία δεν υπήρχαν παρά μόνο το Αναγνωστικό σε όλες τις τάξεις. Έτσι η υφαντή τσάντα (μάλλινη ή πάνινη) περιείχε εκτός από το αναγνωστικό, ένα τετράδιο πρόχειρο που γράφονταν όλα τα μαθήματα, τετράδιο καλλιγραφίας και το καλό της αντιγραφής και της αριθμητικής.

Μαθήματα διδάσκονταν έξι ημέρες της εβδομάδα, από Δευτέρα έως Σάββατο και απόγευμα τις ημέρες Δευτέρα-Τρίτη, Πέμπτη-Παρασκευή. Αργότερα (δεκαετία του 1960) καταργήθηκαν τα απογευματινά μαθήματα και από 1η Ιανουαρίου 1981 καθιερώθηκε η πενθήμερη εργασία στα σχολεία. Παλαιοτέρα για θέρμανση το χειμώνα, στα περισσότερα σχολεία της επαρχίας, κάθε μαθητής κατά την πρωινή προσέλευση στο σχολείο έφερε μαζί του και ένα ξύλο για τη σόμπα της τάξης.

Το παραπάνω εκπαιδευτικό σύστημα κράτησε μέχρι το 1964 (μεταρρύθμιση Παπανούτσου) που καθιέρωσε Δημοτικό σχολείο εξάχρονης φοίτησης, Γυμνάσιο τριών χρόνων και Λύκειο επίσης τριών ετών φοίτησης. Η μεταρρύθμιση αυτή καταργήθηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1967-1974 και επανήλθε το 1976.

Το έτος 1964 καταργείται το δεύτερο Δημοτικό Σχολείο Αμφίκλειας εξ αιτίας του περιορισμένου μαθητικού δυναμικού (78 μαθητές το Α΄ σχολείο και 128 το Β΄ σχολείο) σε σχέση με το σχολικό έτος 1934-1935 που είχαν και τα δυο σχολεία μαζί 569 εγγεγραμμένους μαθητές.

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Χρ. Ενισλείδη στο βιβλίο του «Η ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ» για την ύπαρξη δυο Δημοτικών Σχολείων που αριθμούσαν το σχολικό έτος 1937-1938, 484 εγγεγραμμένους μαθητές, ( 237 το Α΄ και 247 το Β΄ Δημοτικό Σχολείο).

Οι περισσότεροι από τους εγγεγραμμένους μαθητές κατάγονταν από την Αμφίκλεια.

Από το σχολικό έτος 1949-1950 παρατηρείται αισθητή μείωση του μαθητικού δυναμικού των Δημοτικών Σχολείων.

Κατά τον δάσκαλο κ. Νικαλέξη Αθανάσιο από το σχολικό έτος 1967-1968 λειτούργησε ένα εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο με διευθυντή τον Τσόκα Μάνθο. Μεταγενέστερα διετέλεσαν διευθυντές στο Δημοτικό Σχολείο Αμφίκλειας οι: Καρανάσιου Μαρία, Παπαθανασόπου- λος Δημ., Αποστόλου Μαρία, Σκουτέρης Τιμολέων, Κυρίτση Ασημίνα, Δρίβας Γεώργιος. Διευθυντές στα Δημοτικά Σχολεία της Αμφίκλειας από το 1929 μέχρι το 1964 διετέλεσαν οι Αγγελής, Παπαγεωργίου, Χρυσικός, Γκουζούνη και Κασιός (Α΄ Δημοτικό Σχολείο), Παπαπαναγιώτου, Παπανδρέου, Στρατής και Μερτζάνης (Β΄ Δημοτικό Σχολείο).

Στο Δαδί Ελληνικό σχολείο ή Σχολαρχείο ιδρύθηκε το σχολικό έτος 1850-1851. Ήταν συνέχεια της τετραετούς φοίτησης στο «Δημοτικό Σχολείο». Σύμφωνα με τα Βασιλικά Διατάγματα του 1888 και 1889, λόγω πληθώρας μαθητών, διαιρέθηκαν οι τάξεις Α΄ και Β΄ του Ελληνικού Σχολείου Αμφικλείας. Καταργήθηκε με Βασιλικό Διάταγμα το σχολικό έτος 1929-30.

To 2010 με πρωτοβουλία της τότε Δημοτικής Αρχής του καθηγητή κ. Ιωάννη Τσιτσιπή εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ η μελέτη για εργασίες ανακαίνισης στους χώρους του Δημοτικού Σχολείου Αμφίκλειας προϋπολογισμού 270.000€.

Συγκεκριμένα η μελέτη θα χρηματοδοτήσει την αντικατάσταση των εξωτερικών και εσωτερικών κουφωμάτων, των δαπέδων, της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης, των εξωτερικών κιγκλιδωμάτων, ενώ προβλέπει την εγκατάσταση διαδικτύου, την αποκατάσταση των επιχρισμάτων (από κατασκευής του κτιρίου), όπου υπάρχουν φθορές και το χρωματισμό τους.

Η μελέτη υπήρξε έργο των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου σε συνεργασία με το Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Αμφίκλειας, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από υπάρχουσα επιστολή που απέστειλε προς το Δήμο Αμφίκλειας ο Σύλλογος Διδασκόντων ιεραρχώντας τις ανάγκες του Δημοτικού Σχολείου. Μετά το σεισμό του Αυγούστου του 2013 και τις πραγματοποιηθείσες αυτοψίες από την ΟΣΚ ΑΕ, άρχισαν οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών του Δημοτικού Σχολείου Αμφίκλειας το Νοέμβριο του 2013. Την αρμοδιότητα αποκατάστασης είχε η ΟΣΚ ΑΕ για όλες τις σχολικές μονάδες της Δ.Κ Αμφίκλειας προϋπολογισμού 265.000 €.

Με στόχο τη διάσωση και διατήρηση της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τη σχολική τάξη της περασμένης εποχής.

Τα πράσινα ξύλινα θρανία, οι σχολικές ποδιές, αλφαβητάρια, τετράδια, λευκώματα, φυτολόγια, παιχνίδια, ιστορίες κρυμμένες σε παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, οπτικές πηγές του παρελθόντος κ.ά, που θα βγουν από τα ξεχασμένα μπαούλα θα γεμίσουν με γλυκές αναμνήσεις τους μεγαλύτερους, ενώ παράλληλα θα φανερώσουν στους μαθητές το σχολείο του περασμένου αιώνα, κάνοντας ένα νοερό ταξίδι με πολιτιστική και πολιτισμική αξία. Έτσι θα αναδειχτεί και θα γίνει γνωστή η σχολική ζωή της Αμφίκλειας.

Ευγενία Ευστ. Πανουργιά Εκπαιδευτικός

Πηγές Πληροφοριών: Ενισλείδης Χρ., «Η ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ», 1978

Κρητικός Γεώργιος, «Εκπαίδευση και έλεγχος του χώρου», «Εξάντας Εκδοτική ΑΕ» 2010 Κρητικός Γεώργιος, «Έθνος και χώρος», εκδόσεις «Μεταίχμιο»2007

Παπαλιάκου-Δημοπούλου Δήμητρα, «Πατρώα Γη», 1990

Σκορδάς Ιωάννης, «ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ – ΔΑΔΙ – Ιστορικά Θέματα» 2013

Σκορδάς Ιωάννης, «Τα σχολεία στο Δαδί τον 18ο κα τον 19ο αιώνα», 2011

Τζάνη Μαρία - Παμουκτσόγλου Τασία, «Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα», 2002

Φ.Ε.Κ. παλαιοτέρων ετών

Άρθρο του αειμνήστου προέδρου του «ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΜΦΙΚΛΕΙΕΩΝ» Ματσώτα Ιωάννη στην εφημερίδα «ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ» Μάρτιος- Απρίλιος 2004

Μαρτυρίες συμπολιτών μας

Αναπαραγωγή από την Εφημερίδα "ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ" τεύχος 192